Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ

Ο τελευταίος πανεπιστήμονας
Ο Ανρί Πουανκαρέ και η εικασία του

Παρίσι, 1904: Ύστερα από πενήντα τρεις πυκνογραμμένες σελίδες πολύπλοκων μαθηματικών, ο αδιαμφισβήτητος Πανεπιστήμονας της εποχής, Ανρί Πουανκαρέ, ολοκληρώνει –με ισχυρή αυτοπεποίθηση– τη σκέψη του:

«Εικάζω πως κάθε σώμα που περιέχει τρύπες και δεν είναι συνεστραμμένο, μπορεί να μορφοποιηθεί και να πάρει το σχήμα μιας σφαίρας. Μπορώ να το αποδείξω – όμως, θα πρέπει να βαδίσω μακρινά μονοπάτια».

Λίγα χρόνια μετά, μια εμβολή καταστρέφει ακαριαία αυτόν τον «ζωντανό εγκέφαλο» των ορθολογικών επιστημών. Την ίδια στιγμή, η Εικασία του αρχίζει να καταστρέφει τις καριέρες των μαθηματικών για τα επόμενα 100 χρόνια.

Παρίσι, 2010: Στην κατάμεστη αίθουσα Νταρμπού του Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου, ο Λάντον Κλέι –ιδρυτής του ομώνυμου Ινστιτούτου Μαθηματικών– ετοιμάζεται να απονείμει στον ιδιοφυή μαθηματικό Γκριγκόρι Πέρελμαν το Βραβείο της Χιλιετίας ως αναγνώριση για την επίλυση ενός από τα επτά άλυτα, μνημειώδη προβλήματα των μαθηματικών: της θρυλικής Εικασίας του Πουανκαρέ.

Παρατεταμένη αναμονή· άκαρπη έκκληση· ο Γκριγκόρι απουσιάζει. «Προσφέρω, λοιπόν, αυτό το έπαθλο [βεβιασμένο χαμόγελο]... σε όποιον νομίζει ότι θα έπρεπε να το παραλάβει». Πεντακόσια  ανυπόμονα βλέμματα καρφώνονται στη Λαβίνια Κλέι, που συνοδεύει τον 89χρονο Φρανσουά Πουανκαρέ μέχρι τον σύζυγό της. Ο Φρανσουά αγκαλιάζει συγκινημένος την τιμητική πλακέτα.

«Είμαι ευγνώμων στους επιστήμονες που διαδίδουν τις ιδέες του παππού μου. Ανακατεύτηκα κι εγώ στο έργο του όταν, ως γλωσσολόγος, μετέφραζα τις επιστολές που λάμβανε από τον Φέλιξ Κλάιν».

Γιατί ήταν τόσο σημαντικές για τους επιστήμονες οι «ιδέες του παππού» του;
Πώς κατάφερε ο Γκρίσα Πέρελμαν να αποδείξει την Εικασία και να «κλέψει» τη δόξα του Πουανκαρέ;
Γιατί δεν προσήλθε να  παραλάβει το Βραβείο της Χιλιετίας;

Εκείνο το απόγευμα της 8ης Ιουνίου 2010, στο Παρίσι, λίγο πριν από την τελετή απονομής του Βραβείου της Χιλιετίας, μια χούφτα διαπρεπών μαθηματικών προσκλήθηκαν από το Ινστιτούτο Κλέι να παραστούν σε μια σύντομη συνέντευξη Τύπου για την ιστορία, τη σημασία και την απόδειξη της Εικασίας του Πουανκαρέ. Ανάμεσά τους ήταν ο σερ Άντριου Γουάιλς (διάσημος για την απόδειξη του Τελευταίου Θεώρηματος του Φερμά), ο Μάρκους ντι Σοτόι (διακεκριμένος για το ταλέντο του στην επικοινωνία της επιστήμης) και ο Ντόναλ Ο’Σι (συγγραφέας του βιβλίου «Ο Τελευταίος Πανεπιστήμονας – ο Ανρί Πουανκαρέ και η Εικασία του»)

Ποιος ήταν ο Ανρί Πουανκαρέ;

Τι είδους μαθηματική γνώση «επιστρατεύτηκε» για την «αποκωδικοποίηση» του φημισμένου μαθηματικού γρίφου του; Πώς κατακτήθηκε αυτό το «Έβερεστ» των μαθηματικών; Πώς γεννήθηκε η αλγεβρική τοπολογία;

...Τα μαθηματικά είναι ένα ατομικό έργο. Όμως, οι έννοιες και τα θεωρήματά τους δεν ανήκουν σε κανένα πρόσωπο και σε καμιά εθνική, θρησκευτική ή πολιτική ομάδα. Ανήκουν σε όλους μας...

Αυτό το βιβλίο είναι η όμορφη ιστορία της μαθηματικής κληρονομιάς μας. Είναι το μεγαλείο της –από αρχαιοτάτων χρόνων– ενασχόλησης του ανθρώπου με τα μαθηματικά. Όποιος έχει διαβάσει το «Τελευταίο Θεώρημα του Φερμά» θα απολαύσει εξίσου αυτό το υπέροχο έργο.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο διακεκριμένος Καναδός γεωμέτρης Ντόναλ Ο’Σι σπούδασε μαθηματικά στο Harvard και στο Πανεπιστήμιο Queen του Οντάριο. Δίδαξε μαθηματικά (τοπολογία και γεωμετρία μοναδικοτήτων σε χώρο ανώτερων διαστάσεων) και διετέλεσε Πρύτανης του Κολεγίου Mount Holyoke, στη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ. Το 2012 διορίστηκε Πρόεδρος στο New College, στη Σχολή Ελευθέρων Τεχνών και Επιστημών, στη Φλόριδα.