ΟΥΡΑΝΟΓΡΑΦΙΑ,Η ΙΣΤΟΡ.ΚΑΙ Η ΜΥΘΟΛ.ΑΣΤΕΡ.(2η ΕΚΔ)

Μετά την επιτυχία που σημείωσε η πρώτη έκδοση, το βιβλίο του Χάρη Τομπουλίδη «Ουρανογραφία - Η Ιστορία και η Μυθολογία των Αστερισμών», επανακυκλοφορεί.

Πρόκειται για μια ιδιαίτερη περίπτωση βιβλίου. Είναι το αποτέλεσμα ακάματης εργασίας δύο δεκαετιών.

Η συνήθης οδός συλλογής στοιχείων για τη συγγραφή ενός βιβλίου είναι η καταφυγή στη βιβλιογραφία, έντυπη ή ηλεκτρονική. Αντίθετα, η αναζήτηση και η εξέταση των πρώτων πηγών είναι ένα έργο τιτάνιας δυσκολίας και προσιδιάζει στους αρχαιολόγους. Εκτός αν μια ευτυχής συγκυρία καταστήσει το έργο αυτό εφικτό. Κάτι τέτοιο συνέβη σε αυτήν την περίπτωση. Ο Χάρης Τομπουλίδης ευτύχησε να εργάζεται σε ένα πανεπιστήμιο, αυτό της Στοκχόλμης, με πολυεθνικό προσωπικό. Με αξιοθαύμαστη σχολαστικότητα ο συγγραφέας προσέτρεχε στους συναδέλφους κάθε εθνικότητας, για να ελέγξει την εγκυρότητα κάποιου μύθου ή την έννοια ενός ονόματος και να σκάψει βαθύτερα, για να φέρει στο φως νέα ευρήματα, τέτοια που η βιβλιογραφία ή το διαδίκτυο δεν έχουν ακόμα καταγράψει, τέτοια που φωλεύουν, συχνά λησμονημένα, στις μνήμες των ανθρώπων και των λαών, σε αυτό που λέμε άγραφη παράδοση. Ο συγγραφέας έλεγξε πολύ καλά τις πηγές του.

Το βιβλίο ξεκινάει με μια εξαιρετικά κατατοπιστική εισαγωγή περί ουρανογραφίας και συνεχίζει με 88 κεφάλαια αφιερωμένα στους ισάριθμους αστερισμούς του ουρανού. Στα κεφάλαια αυτά παρέχεται μεγάλος όγκος πληροφορίας με σαφή διαχωρισμό, ώστε να μπορεί ο αναγνώστης να βρίσκει εύκολα και γρήγορα αυτό που θέλει: σε ελεύθερο κείμενο παρατίθενται τα αστρονομικά στοιχεία, ενώ σε πλαίσιο κειμένου τα ιστορικά-μυθολογικά. Αυτός ο διαχωρισμός κάνει το βιβλίο πολύ εύχρηστο.

Το πλούσιο κείμενο συνοδεύεται από πίνακες, χάρτες και πανέμορφες ζωγραφικές και χαρακτικές απεικονίσεις των αστερισμών. Προκύπτει τελικά ένα βιβλίο μεγάλης πρακτικής αξίας και υψηλής αισθητικής.

Η Ουρανογραφία του Χάρη Τομπουλίδη είναι ένα βιβλίο που προσφέρει πολλά και τα προσφέρει σωστά. Οπωσδήποτε έχει μια θέση στη βιβλιοθήκη κάθε αναγνώστη που στρέφει ένα βλέμμα ενδιαφέροντος στο χώρο της αστρονομίας.

Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Ο Χαρίτων Ε. Τομπουλίδης είναι απόφοιτος του Μαθηματικού Τμήματος της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του Τμήματος Αστροφυσικής του Ινστιτούτου Αστρονομίας του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης και κάτοχος Διδακτορικού στην Αστροφυσική από το ίδιο πανεπιστήμιο.
Εργάστηκε ως καθηγητής Αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, ως ερευνητής αστρονόμος-αστροφυσικός και συμμετείχε σε έρευνες στο Αστεροσκοπείο του Πανεπιστημίου του Λέιντεν της Ολλανδίας, στο Onsala Space Observatory του Πολυτεχνείου του Γκέτεμπουργκ και στο Αστεροσκοπείο Jodrell Bank του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ.
Ως προσκεκλημένος της NASA και ύστερα από πρόταση της Εταιρίας Αστρονομίας και Διαστήματος συνόδευσε τους πρωτεύσαντες μαθητές στον 6° Πανελλήνιο διαγωνισμό Αστρονομίας στις εγκαταστάσεις της NASA στο Huntsville της Αλαμπάμα. Εκεί εκπαιδεύτηκε σαν αστροναύτης για οχτώ ημέρες.
Είναι συγγραφέας δύο επιστημονικών βιβλίων: «Ουρανογραφία, η Ιστορία των Αστερισμών» και «Στο κέντρο της Απεραντοσύνης». Μετάφρασε και σχολίασε από τα αγγλικά το βιβλίο «Η Μυστική Ιλιάδα του Ομήρου». Έχει γράψει πάνω από είκοσι εργασίες που έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά και μη έντυπα, ενώ δεκάδες άρθρα, πραγματείες και ομιλίες του δημοσιεύτηκαν σε εφημερίδες και περιοδικά.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ Σ. ΑΥΓΟΛΟΥΠΗ

Οι επαγγελματικές, θρησκευτικές και κοινωνικές ανάγκες αποτέλεσαν από αρχαιοτάτων χρόνων σημαντικά κίνητρα για τον ακριβή προσδιορισμό της διάρκειας του έτους και της έναρξης των εποχών. Έπρεπε, επομένως, να γίνει μελέτη της αλλαγής της όψης της ουράνιας σφαίρας μέσα στο έτος με μεγαλύτερη ακρίβεια. Αυτή, τελικά, η βασική σκέψη, η τόσο απλή αλλά και τόσο χρήσιμη, γέννησε την επιστήμη της Αστρονομίας. Γι’ αυτόν τον λόγο η Αστρονομία είναι η παλαιότερη παρατηρησιακή επιστήμη και έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ζωής. Θα μπορούσε, επομένως, να χαρακτηριστεί και ως μία ιστορική επιστήμη, καθώς μελετά με τόση λεπτομέρεια την αργή μεν αλλά σταθερή πορεία του ανθρώπου προς την κατανόηση του αγνώστου.    
Η εξέλιξη της σύγχρονης τεχνολογίας έχει, βέβαια, οδηγήσει σήμερα την επιστήμη της Αστρονομίας σε πολύ υψηλό επίπεδο, καθώς τα διαστημικά τηλεσκόπια μάς βοήθησαν να κοιτάξουμε δισεκατομμύρια χρόνια πίσω και, μέσα από καινούρια παράθυρα, να δούμε κόσμους μέχρι χτες αθέατους. Χρήσιμη, όμως, κρίνεται και η μελέτη των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και αστρονόμων που έθεσαν τα θεμέλια της επιστήμης αυτής. Πολλοί αρχαίοι πολιτισμοί ασχολήθηκαν με τη μελέτη του έναστρου ουρανού και προσέδωσαν στα ουράνια σώματα και στους σχηματισμούς τους, που ονομάστηκαν αστερισμοί, παράξενες ιδιότητες και ονομασίες. Τελικά, όμως, επιβλήθηκαν κυρίως οι ονομασίες που έδωσαν οι πρόγονοί μας στους αστερισμούς μέσα από την πλούσια ελληνική μυθολογία.
Το βιβλίο «Ουρανογραφία – Η Ιστορία και η Μυθολογία των Αστερισμών» του κ. Χαρίτωνα Τομπουλίδη περιέχει για κάθε αστερισμό μια πλούσια συγκριτική μελέτη των ιστορικών και μυθολογικών στοιχείων που εμφανίζονται στους διάφορους λαούς στη διάρκεια της ιστορίας, όπως στους Έλληνες, στους Βαβυλώνιους, στους Πέρσες, στους Κινέζους και στους Αιγύπτιους. Δίνονται έτσι πολλές απαντήσεις, αλλά παράλληλα προκύπτουν και νέα ερωτήματα, όπως, για παράδειγμα, το πώς είναι δυνατόν διάφοροι λαοί σε διάφορες εποχές να βλέπουν σε μερικούς αστερισμούς την ίδια μορφή, η οποία συνήθως δεν είναι καθόλου προφανής από το σχήμα τους.
Όλες αυτές οι πληροφορίες αποκτούν μεγαλύτερο βάρος, αν αναλογιστούμε ότι για τη συγκέντρωσή τους ο συγγραφέας ήρθε σε επαφή με επιστήμονες από διαφορετικούς λαούς, αφού είχε την τύχη να εργαστεί σ’ ένα κατ’ εξοχήν πολυπολιτισμικό πανεπιστήμιο, αυτό της Στοκχόλμης. Η έρευνά του έγινε σε βάθος χρόνου και με την θαυμαστή υπομονή ενός συλλέκτη σπανίων ειδών ή ενός αρχαιολόγου. Πράγματι, η αναδίφηση σε ξένες παραδόσεις με σκοπό την ανεύρεση ιστοριών και μύθων που έχουν τις ρίζες τους στην αυγή των πολιτισμών είναι μια μεγάλη περιπέτεια.
Ανάλογο είναι και το αποτέλεσμα. Ούτως ή άλλως το ίδιο το αντικείμενο της Αστρονομίας ασκεί μια ιδιαίτερη γοητεία. Αν προσθέσουμε και το λαογραφικό στοιχείο, όπως αυτό αποτυπώνεται στην ιστορία και τη μυθολογία των αστερισμών, αμέσως το πεδίο ευρύνεται. Δεν είναι πια ένα στεγνό επιστημονικό πεδίο. Είναι η ιστορία του ανθρώπου ιδωμένη μέσα από την ιστορία του ουρανού. Εξάλλου, ο ουρανός είναι πάντα ο ίδιος μέσα στο στενό χρονικό πλαίσιο του πολιτισμού. Αυτό που αλλάζει είναι η ματιά του ανθρώπου, όπως αυτή καθορίζεται από τις γεωγραφικές του συντεταγμένες και τα κοινωνικά του δεδομένα. Ο άνθρωπος προβάλλει στον ουρανό τους θεούς του, τους ήρωές του, τους φόβους, τις προσδοκίες και τις ελπίδες του. Στον ουρανό βλέπει το χρόνο, τις εποχές και τους οιωνούς. Για τον αρχαίο άνθρωπο ο ουρανός δεν ήταν απλή ευχαρίστηση, ήταν εργαλείο επιβίωσης και ρυθμιστής της ζωής.

Είναι ευτύχημα ότι το αξιόλογο αυτό έργο του κ. Τομπουλίδη ανέλαβε να το εκδώσει το «ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ Θεσσαλονίκης». Έχω επανειλημμένα διαπιστώσει την αγάπη για την λεπτομέρεια που διακρίνει την εκδοτική ομάδα και πιστεύω ότι και αυτή η έκδοση είναι επιστημονικά και αισθητικά άρτια.
Δεν μπορώ παρά να εκφράσω τη χαρά μου για το γεγονός ότι στη χώρα μας εμφανίζονται έργα που ολοφάνερα προκύπτουν από βαθιά και άσβεστη αγάπη για την Αστρονομία. Είμαι βέβαιος ότι ο τελικός αποδέκτης, ο αναγνώστης, θα το εκτιμήσει.

Σταύρος Αυγολούπης
Καθηγητής Αστρονομίας
του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

 

Κράτα το

Κράτα το

Κράτα το